Stanisław Lorentz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław Lorentz
Ilustracja
Stanisław Lorentz ok. 1978
Data i miejsce urodzenia

28 kwietnia 1899
Radom

Data i miejsce śmierci

15 marca 1991
Warszawa

Miejsce spoczynku

Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie

Zawód, zajęcie

historyk sztuki, muzeolog

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Stanowisko

dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie (1936–1939, 1945–1982), poseł na Sejm PRL IV kadencji (1965–1969)

Partia

Stronnictwo Demokratyczne

Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Wawrzyn Akademicki Medal 10-lecia Polski Ludowej Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
Multimedia w Wikimedia Commons
Stanisław Lorentz podczas przedstawiania sprawozdania rocznego z działalności Towarzystwa Przyjaciół Warszawy, 24 lutego 1964
Stanisław Lorentz w Muzeum Narodowym w Warszawie, lata 60.
Stanisław Lorentz (pierwszy z lewej) podczas uroczystości zakończenia pierwszego etapu odbudowy Zamku Królewskiego, 19 lipca 1974
Grób Stanisława Lorentza na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie

Stanisław Lorentz, ps. Bukowski (ur. 28 kwietnia 1899 w Radomiu, zm. 15 marca 1991 w Warszawie) − polski historyk sztuki, muzeolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1935–1982 dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie, kierownik działu kultury i sztuki Departamentu Oświaty i Kultury Biura Delegata Rządu na Kraj[1], poseł na Sejm PRL IV kadencji. Budowniczy Polski Ludowej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość spędził w Warszawie[2]. Egzamin maturalny zdał w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie, po czym rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończył studia z zakresu historii sztuki[3]. W 1924 obronił doktorat[3] na temat twórczości Efraima Szregera.

Karierę zawodową rozpoczął w II RP. W latach 1926−1929 pracował w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego[2]. W latach 1929–1935 był konserwatorem zabytków województwa wileńskiego i nowogródzkiego. Po rezygnacji ze stanowiska był wykładowcą Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W 1935 wrócił do stolicy, gdzie został powołany na stanowisko zastępcy dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie[4]. W latach 1936–1982 (z przerwą w czasie II wojny światowej) pełnił funkcję jego dyrektora. Mieszkał w służbowym mieszkaniu znajdującym się na parterze gmachu muzeum[5].

W czasie obrony Warszawy i podczas okupacji niemieckiej zasłużył się w akcji ratowania dóbr kultury polskiej i najcenniejszych zabytków znajdujących się w Warszawie[6]. Po kapitulacji Warszawy pełnił funkcję łącznika prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego przy niemieckim Komendancie Miasta Warszawy, którym został gen. Friedrich von Cochenhausen[7]. Był zastępcą dyrektora Departamentu Oświaty i Kultury Delegatury Rządu na Kraj Czesława Wycecha oraz kierownikiem działu kultury w Kierownictwie Walki Cywilnej[8]. W 1942 dzięki jego staraniom niemieckie władze odstąpiły od planu zniszczenia pomnika Jana Kilińskiego, wyrażając zgodę na jego zdeponowanie w podziemiach Muzeum Narodowego[9]. W 1943 na podstawie monografii Natolina uzyskał na tajnym Uniwersytecie Warszawskim stopień doktora habilitowanego[8].

W 1945 rozpoczął współpracę z nowymi władzami i wrócił na stanowisko dyrektora Muzeum Narodowego[10]. W latach 1945–1951 stał na czele Dyrekcji Muzeów i Ochrony Zabytków, a w 1947 został profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Od roku 1949 był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, od 1952 członkiem korespondentem, od 1964 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk[11]. W 1949 był delegatem Krajowej Rady Obrońców Pokoju na Kongres Obrońców Pokoju w Paryżu[12]. Był ekspertem UNESCO ds. ochrony zabytków. Był szczególnie zaangażowany w sprawę odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie[13]. W 1952 wraz z Bogusławem Leśnodorskim otrzymał zespołową nagrodę państwową II stopnia[14]. Był pomysłodawcą, założycielem i pierwszym prezesem utworzonego w 1963 Towarzystwa Przyjaciół Warszawy[15]. W 1976 otrzymał dyplom Ministra Spraw Zagranicznych Stefana Olszowskiego[16].

Od 1937 związany z Klubem Demokratycznym w Wilnie, następnie z powołanym w 1939 Stronnictwem Demokratycznym. Był członkiem Rady Naczelnej partii w latach 1961–1965, a w latach 1965–1969 z jej ramienia sprawował mandat posła na Sejm PRL[15].

Pochowany na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (aleja 4, miejsce 25)[17][18].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z rodziny luterańskiej pochodzenia szwedzkiego, zajmującej się kapelusznictwem[19]. Był synem Karola Ludwika Lorentza (1869–1930) i jego żony Marii z Schoenów (1875–1969), luteranów[20]. Choć był niewierzący[21], zachował do końca życia związki z Kościołem Ewangelicko-Augsburskim (luterańskim) – był m.in. jednym z pomysłodawców Muzeum Reformacji Polskiej w Mikołajkach[22].

Miał troje rodzeństwa: Zygmunta, Zofię i Halinę[20]. Jego żoną była Irena z Nasfeterów (1903−1983)[15], pochowana na cmentarzu ewangelicko-augsburskim, kwatera Al4-1-25[23]. Ich córkami były historyk literatury Alina Kowalczykowa i socjolog Irena Nowak.

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

  • Natolin (1948, 1970)
  • B. Bellotto a Varsovie (1955)
  • Dzieje Muzeum Narodowego w Warszawie (1962)
  • Pałac Prymasowski (1982)
  • Walka o Zamek 1939−1980 (1986)[6]

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Waldemar Grabowski, Polska Tajna Administracja Cywilna 1940–1945, Warszawa 2003, s. 238.
  2. ↑ a b Elżbieta Ciborska. Lorentz Wielki. „Stolica”, s. 86, marzec−kwiecień 2024. 
  3. ↑ a b Andrzej Cereniewicz, Cmentarze ewangelickie w Warszawie: przewodnik praktyczny, Warszawa 2011, s. 45, ISBN 978-83-931773-3-2, OCLC 820482758 [dostęp 2023-04-25].
  4. ↑ Elżbieta Ciborska. Lorentz Wielki. „Stolica”, s. 85, marzec−kwiecień 2024. 
  5. ↑ Elżbieta Ciborska. Lorentz Wielki. „Stolica”, s. 83, marzec−kwiecień 2024. 
  6. ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 438. ISBN 83-01-08836-2.
  7. ↑ Łącznicy polscy przy wojskach niemieckich. „Warszawski Dziennik Narodowy”. 262, s. 1, 2 października 1939. 
  8. ↑ a b Elżbieta Ciborska. Lorentz Wielki. „Stolica”, s. 86, marzec−kwiecień 2024. 
  9. ↑ Henryk Pawłowicz: Okupacyjne dzieje samorządu Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 121–122.
  10. ↑ Grzegorz Piątek: Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2020, s. 211. ISBN 978-83-280-3725-0.
  11. ↑ Członkowie PAN: Skorowidz
  12. ↑ „Trybuna Robotnicza”, nr 92 (1481), 9 kwietnia 1949, s. 1.
  13. ↑ Jerzy S. Majewski. Batalia o odbudowę. „Stolica”, s. 12, marzec-kwiecień 2021. 
  14. ↑ „Dziennik Polski”, rok VIII, nr 174, (2637), s. 6.
  15. ↑ a b c Elżbieta Ciborska. Lorentz Wielki. „Stolica”, s. 88, marzec−kwiecień 2024. 
  16. ↑ „Dziennik Polski”, r. XXXII, nr 165 (10037), s. 2.
  17. ↑ Cmentarz Ewangelicko-Augsburski: WŁADYSŁAW LORENTZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-05-26].
  18. ↑ Andrzej Cereniewicz: Cmentarze ewangelickie w Warszawie. Przewodnik praktyczny. Warszawa: Wydawnictwo FotoArtPrint, 2011, s. 45. ISBN 978-83-931773-3-2.
  19. ↑ Elżbieta Ciborska. Lorentz Wielki. „Stolica”, s. 83, 84, marzec−kwiecień 2024. 
  20. ↑ a b Ludwik (Karol Ludwik) Lorentz, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny, t. XVII, Instytut Historii PAN/Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, 1972 [dostęp 2022-09-02].
  21. ↑ Anna Małgorzata Pycka, Powróćmy do rozmowy... 12 spotkań z Warszawą w tle, Łomianki: Wydawnictwo LTW, 2015, s. 37, ISBN 978-83-7565-422-6.
  22. ↑ Jubileusz 40-lecia Muzeum Reformacji Polskiej [online], luteranie.pl [dostęp 2022-09-01].
  23. ↑ Informacje na portalu findagrave.com [dostęp 2024-05-14].
  24. ↑ Z okazji srebrnego jubileuszu Polski Ludowej. Dekoracja zasłużonych działaczy najwyższymi odznaczeniami. „Dziennik Polski”. Rok XXV, Nr 170 (7906), s. 1, 4, 19 lipca 1969 r. Kraków. [dostęp 2023-05-02]. 
  25. ↑ PRL. Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1944) Polonia Restituta I klasy i nadania − prof. S. Lorentz [online], Archiwum Numizmatyczne, ceny monet, medali, banknotów i odznaczeń. Antykwariatu Numizmatycznego. Najdroższe monety (niemczyk.pl) [dostęp 2023-12-11].
  26. ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 („w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”).
  27. ↑ M.P. z 1947 r. nr 149, poz. 894 („za zasługi położone w zabezpieczeniu arcydzieł kultury polskiej”).
  28. ↑ Olgierd Budrewicz: My, z Warszawy. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1976, s. 124.
  29. ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 306 („za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”).
  30. ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450 – Uchwała Rady Państwa z dnia 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 – na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.
  31. ↑ Nadzwyczajna sesja Sejmu, „Trybuna Robotnicza”, nr 172, 22 lipca 1966, s. 1.
  32. ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 2, 20 lutego 1960, s. 2.
  33. ↑ Uchwała nr LIX/1933/2022 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 20 stycznia 2022 r. w sprawie zniesienia nazwy obiektu miejskiego w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego nr 1307 [on-line]. 3 lutego 2022. [dostęp 2024-05-16].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Lorentz&oldid=73788743”